Ochrona Ludności i Obrona Cywilna

Dlaczego to właśnie powiat karkonoski został wskazany przez wojewodę jako wzór w budowaniu bezpieczeństwa? O ocenie zadecydowały lata konsekwentnej współpracy wszystkich służb, transgraniczne partnerstwo z Czechami oraz realne inwestycje w sprzęt i infrastrukturę kryzysową – z szefową tamtejszego Wydziału Zarządzania Kryzysowego Edytą Kluczyńską rozmawia Lech Lewandowski.

W obliczu wprowadzenia stanu wojennego lub wybuchu wojny cały krajowy system ochrony ludności podlega fundamentalnej przemianie, stając się obroną cywilną. Na mocy Ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej ochotnicze straże pożarne, służby ratownicze i ich zasoby przechodzą pod dowództwo struktur obrony cywilnej, tworząc zintegrowany system gotowy na najcięższe wyzwania.

W dobie nieprzewidywalnych zdarzeń, od ekstremalnych zjawisk pogodowych po awarie infrastrukturalne, gotowość na nagłe sytuacje staje się niezbędnym elementem odpowiedzialnego życia. Jednym z najprostszych, a zarazem najskuteczniejszych narzędzi zapewniających bezpieczeństwo w pierwszych krytycznych godzinach katastrofy jest indywidualny plecak przetrwania. Eksperci ochrony ludności zgodnie podkreślają, że to właśnie indywidualne przygotowanie obywateli stanowi pierwszą linię obrony w systemie bezpieczeństwa państwa.

Działania ratowniczo-gaśnicze to tylko część misji OSP. Nowa ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej formalnie uznaje ochotnicze straże pożarne za kluczowy podmiot systemu bezpieczeństwa, powierzając im zadania od edukacji społecznej po działania w czasie wojny.

Praca strażaka to nie tylko działania techniczne. Wiąże się ona również z bezpośrednim kontaktem z ludźmi. Najczęściej są to osoby w sytuacji zagrożenia, które doświadczają bardzo silnych emocji. Podczas ewakuacji ludzie dotknięci bezpośrednim zagrożeniem zdrowia lub życia przeżywają ogromny stres, najczęściej nieporównywalny do wcześniejszych. Może on prowadzić do irracjonalnych zachowań, niemożności podjęcia decyzji lub nawet ataku paniki. Ważne jest tu przygotowanie psychologiczne do działań. Umiejętność skutecznej komunikacji z osobą przeżywającą stres i strach jest kluczowa w odpowiedniej pracy strażaka ratownika.

W obliczu nagłego zagrożenia zdrowia lub życia kluczową rolę odgrywa nie tyle wiedza teoretyczna, co umiejętność szybkiego i zdecydowanego działania. Każda minuta, a nawet sekunda, ma znaczenie. To właśnie pierwsze minuty po zdarzeniu – zanim przyjedzie wykwalifikowana pomoc – są najcenniejsze i decydują o dalszych losach poszkodowanego. Jako świadkowie zdarzenia, my – zwykli ludzie, strażacy, ratownicy – stajemy się wtedy najważniejszym ogniwem w łańcuchu przeżycia.

Ewakuacja, wywodząca się z łacińskiego słowa „evacuatio" oznaczającego opróżnianie lub znikanie, to zorganizowane przemieszczenie się ludności i transport mienia wraz z dobytkiem, z rejonów, w których występują zagrożenia, na obszary bezpieczne. Proces ten, w zależności od charakteru i skali zagrożenia, może przybierać różne formy, a jego sprawne przeprowadzenie wymaga zaangażowania służb ratowniczych, w tym szczególnie ochotniczych straży pożarnych, oraz ścisłego współdziałania i zdyscyplinowania ludności.

Program Pierwszy Ratownik (1R) jest elementem Strategii Florian 2050, czyli strategii rozwoju Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP oraz wszystkich ochotniczych straży pożarnych na najbliższe 30 lat. Od początku 2025 roku w naszym kraju funkcjonuje system ochrony ludności i obrony cywilnej, w którym to 1R może być społecznym podsystemem budującym odporność społeczną poprzez rozwój pierwszej pomocy.

W obliczu realnych zagrożeń militarnych i klęsk żywiołowych Polska tworzy zrewolucjonizowany system bezpieczeństwa. Jego skuteczność nie zależy jednak wyłącznie od nowych przepisów i służb, ale od współdziałania trzech filarów: państwa, zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego oraz każdego z nas.

Od gruzów zbombardowanych miast po ruiny po trzęsieniu ziemi – syryjscy ratownicy z Białych Hełmów, wsparci przez polskich ekspertów, w tym strażaków, tworzą pierwszą w kraju profesjonalną jednostkę ratownictwa z psami K9. To historia niezwykłej współpracy, w której ludzkie życie jest najwyższą wartością, a granice nie mają znaczenia.

Ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej nadaje ochotniczym strażom pożarnym oraz Związkowi OSP RP formalny status podmiotów ochrony ludności, integrując je w jeden, spójny system krajowy. Nowe prawo definiuje szereg precyzyjnych i kluczowych obowiązków dla najważniejszych osób pełniących kluczowe funkcje w tych organizacjach, znacząco poszerzając ich dotychczasową rolę.