Dlaczego to właśnie powiat karkonoski został wskazany przez wojewodę jako wzór w budowaniu bezpieczeństwa? O ocenie zadecydowały lata konsekwentnej współpracy wszystkich służb, transgraniczne partnerstwo z Czechami oraz realne inwestycje w sprzęt i infrastrukturę kryzysową – z szefową tamtejszego Wydziału Zarządzania Kryzysowego Edytą Kluczyńską rozmawia Lech Lewandowski.

Po konsultacjach z powiatami Dolnego Śląska wojewoda Anna Żabska stwierdziła, że spośród 26 powiatów ziemskich, do budowania bezpiecznego Dolnego Śląska bardzo dobrze przygotowany jest powiat karkonoski. Co według Pani składa się na taką ocenę?

Bardzo miło było usłyszeć taką opinię pani wojewody. Odbieramy ją jako docenienie naszej pracy i zaangażowania wielu osób oraz instytucji. Jest to efekt konsekwentnych działań podejmowanych od lat przez powiatową administrację samorządową, służby, inspekcje i straże, a także organizacje pozarządowe.

Nasz obszar obejmuje dziewięć zróżnicowanych gmin miejskich, wiejskich i miejsko-wiejskich, co oznacza różne wyzwania i potrzeby, zarówno w zakresie planowania, jak i reagowania w sytuacjach nagłych. Istotna jest też specyfika terenów górskich i przygranicznych, które wymagają odrębnego podejścia do analizy ryzyka i organizacji zasobów. Od dawna stawiamy na współpracę – zarówno pomiędzy samorządami gminnymi, jak i licznymi służbami ratowniczymi, GOPR-em, nadleśnictwami oraz ochotniczymi strażami pożarnymi.

Ale też mocno stawiacie na współpracę transgraniczną, o czym warto przy tej okazji wspomnieć. Pani udział w tej współpracy został doceniony. Niemal równo rok temu w Pradze odbyła się ceremonia wręczenia medali HZS CR (Straży Pożarnej i Ratowniczej Republiki Czeskiej). Z Polski medalem tym wyróżniono dwie osoby, w tym właśnie Panią.

No tak, ta nagroda, jak uzasadniono, była wyrazem uznania za współpracę powiatu karkonoskiego z Krajem Libereckim (północne Czechy – przyp. red.). Nasze współdziałanie wspiera integrację i gotowość ratowniczą służb po obu stronach granicy. Ale, co równie istotne, przyznane mi wyróżnienie postrzegam także jako inspirację do dalszych działań na rzecz bezpieczeństwa publicznego.

A tak konkretnie, na czym to polega?

Dysponujemy dobrze zorganizowanym systemem reagowania kryzysowego, który działa całodobowo i obejmuje także współpracę ze służbami czeskimi. W sytuacjach kryzysowych naszym kluczowym zadaniem jest koordynacja działań oraz utrzymanie efektywnej komunikacji między służbami, gminami i innymi podmiotami po obu stronach granicy odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo.

Każde zdarzenie wymaga uruchomienia odpowiednich procedur. Nasza współpraca z samorządami lokalnymi opiera się na stałym kontakcie, wspólnych ćwiczeniach oraz współpracy zespołów zarządzania kryzysowego. Samorządy gminne dysponują lokalnymi zasobami, m.in. jednostkami OSP i zapleczem technicznym, co ma kluczowe znaczenie w działaniach ratowniczych. W ostatnich latach szczególnym sprawdzianem dla struktur zarządzania kryzysowego był czas pandemii COVID-19. Z kolei napływ uchodźców był ogromnym wyzwaniem logistycznym i społecznym.

Nowa ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej przewiduje wprowadzenie na danym terenie regulacji istotnych z punktu widzenia ochrony ludności. Czyli najpierw trzeba zdefiniować potrzeby miejscowości wchodzących w skład powiatu. Kto tego rodzaju przeglądy u was przeprowadził i jakie są główne wnioski?

Analizy i przeglądy zostały przeprowadzone przez Wydział Zarządzania Kryzysowego i Spraw Obronnych Starostwa Powiatowego, Państwową Straż Pożarną oraz Inspekcję Nadzoru Budowlanego, we współpracy z gminami. Uwzględniono przy tym zróżnicowany charakter naszych gmin – od typowo turystycznych, jak Karpacz czy Szklarska Poręba, po gminy wiejskie o rozproszonej zabudowie, takie jak Janowice Wielkie czy Stara Kamienica.

Z przeprowadzonych analiz wynika, że najważniejsze wyzwania to zapewnienie ciągłości funkcjonowania administracji i budynków użyteczności publicznej, modernizacja i rozbudowa systemów łączności oraz alarmowania – zwłaszcza w terenach górskich.

W odniesieniu do tzw. Ziem Zachodnich pojawiły się postulaty, aby ewentualnie wykorzystać dla celów współczesnej obrony cywilnej schrony poniemieckie. Czy na terenie powiatu były takie budowle, które można obecnie wykorzystać do budowy systemu bezpieczeństwa?

Postulaty te są zasadne głównie w przypadku dużych miast – dawnych ośrodków przemysłowych lub wojewódzkich, takich jak Jelenia Góra, Wałbrzych czy Legnica, gdzie zachowały się schrony i tunele z okresu II wojny światowej.

Na terenach wiejskich powiatu karkonoskiego tego typu obiektów jest niewiele. Większość z nich znajduje się w złym stanie technicznym lub na terenach prywatnych. Ich wykorzystanie jest praktycznie niemożliwe.

Dlatego naszym celem jest adaptacja współczesnych obiektów – np. piwnic szkół, budynków administracyjnych czy hal sportowych oraz tworzenie nowych, bezpiecznych przestrzeni o funkcjach wielozadaniowych, które w czasie pokoju służą społeczności, a w sytuacjach zagrożenia mogą stanowić miejsca ukrycia.

Obecnie wg danych GUS z 2024 roku powiat liczy niespełna 60 tys. mieszkańców, przy czym tendencja jest malejąca. Czy w przypadku zagrożenia dla wszystkich będą miejsca schronienia?

Musimy patrzeć na to zagadnienie szerzej – system ochrony ludności obejmuje nie tylko mieszkańców, ale również osoby czasowo przebywające na terenie powiatu. W 2024 roku Karkonoski Park Narodowy odwiedziło około 1,61 mln turystów, co stanowi ogromne wyzwanie organizacyjne i logistyczne.

Zakładamy więc wykorzystanie istniejących już obiektów – takich jak szkoły, hale sportowe, garaże podziemne czy hotele z kondygnacjami podziemnymi. Gminy pracują obecnie nad inwentaryzacją oraz analizą możliwości adaptacji tych budynków. Samorządy gminne chcą tworzyć nowoczesne, wielofunkcyjne przestrzenie, które na co dzień będą służyć mieszkańcom, a w sytuacji zagrożenia zapewnią im bezpieczeństwo.

Czy w realizacji zadań związanych z programem poprawy bezpieczeństwa udział biorą także strażacy ochotnicy? W jakim zakresie są oni włączeni do oceny potrzeb, a także do praktycznego udziału w realizacji wypracowanych zadań?

Na terenie powiatu karkonoskiego działają 24 jednostki OSP, z czego 12 włączonych jest do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego. Strażacy ochotnicy stanowią niezwykle ważne ogniwo lokalnego systemu bezpieczeństwa. Ich działalność nie ogranicza się jedynie do udziału w akcjach ratowniczo-gaśniczych – aktywnie uczestniczą oni w ćwiczeniach, edukacji społecznej oraz wydarzeniach prewencyjnych.

Szczególnym wydarzeniem o charakterze edukacyjnym i integrującym jest cykliczny już Powiatowy Dzień Bezpieczeństwa. Jest to festyn organizowany we współpracy z różnymi partnerami z obszaru bezpieczeństwa, podczas którego mieszkańcy, zwłaszcza dzieci i młodzież, mogą zapoznać się z pracą służb ratowniczych. Uczestniczą w pokazach, a także uczą się podstaw udzielania pierwszej pomocy oraz dowiadują, jak zachować się w sytuacjach zagrożenia.

Warto podkreślić, że tego rodzaju wydarzenia nie tylko budują świadomość zagrożeń, ale również wzmacniają zaufanie społeczne i poczucie wspólnej odpowiedzialności za bezpieczeństwo lokalne.

W latach 2025–2026 na realizację programu przeznaczono odpowiednio 16,7 mld zł i 17,2 mld zł. Jakie główne inwestycje zostaną zrealizowane w ramach obecnego programu na terenie powiatu?

Rok 2025 jest dla nas okresem intensywnej realizacji zadań w ramach Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej, ale jest to też pierwszy rok wprowadzania ustawy oraz aktów wykonawczych do tego dokumentu. Nadal oczekujemy na brakujące rozporządzenia, co powoduje dużą presję czasową w samorządach. Czas na wydatkowanie środków jest ograniczony. Koncentrujemy się na doposażeniu magazynów obrony cywilnej i podmiotów ochrony ludności.

W ramach programu realizujemy zakupy m.in. mobilnych agregatów prądotwórczych, sprzętu przeciwpowodziowego (worków, rękawów, łodzi ratowniczych, oświetlenia), a także bezzałogowego statku powietrznego wyposażonego m.in. w kamerę termowizyjną do działań poszukiwawczo-ratowniczych oraz powodziowych. Równolegle prowadzimy szkolenia z zakresu kwalifikowanej pierwszej pomocy (KPP), obsługi sprzętu ratowniczego, agregatów prądotwórczych i wózków widłowych. Trwają także prace nad budową nowoczesnego magazynu obrony cywilnej. Podobne działania i zakupy są podejmowane przez gminy powiatu.

Na co konkretnie wasze OSP otrzymują środki finansowe?

Dzięki tym środkom możliwy jest zakup nowego sprzętu ratowniczego, umundurowania, wyposażenia ochronnego oraz modernizacja zaplecza technicznego remiz. To realne wzmocnienie potencjału ratowniczego i poprawa bezpieczeństwa druhów.

Zapowiedź władz jest taka, że w przyszłości Programy Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej opracowywane będą na okres czterech lat, z aktualizacją co dwa lata. Czy zatem rozpatrujecie także perspektywicznie problem budowy bezpieczeństwa ludności w powiecie i już dziś wiecie, na jakie inwestycje przeznaczycie kolejne wsparcie finansowe?

Na rok 2025 powiat karkonoski ma zapewnione środki w wysokości około 2,5 mln zł. To nie wystarczy na pełną realizację wszystkich potrzeb, ponieważ zagrożenia i wymagania rosną. Planujemy dalszy rozwój infrastruktury alarmowania, modernizację magazynów obrony cywilnej, doposażenie służb w nowoczesny sprzęt ratowniczy i logistyczny. Ważnym elementem jest też wsparcie instytucji wrażliwych – szpitali, domów pomocy społecznej czy szkół – które muszą mieć zapewnioną ciągłość działania nawet w trudnych warunkach.

Budowany na podstawie ustawy z 1 stycznia 2025 roku system ochrony ludności przewiduje: system ostrzegania, ewakuację, schrony, wzmacnianie odporności społecznej i tworzenie struktur ochrony ludności. Co jest dla was priorytetem?

Naszym priorytetem jest budowanie odporności społecznej oraz zapewnienie sprawnej koordynacji działań wszystkich służb i instytucji. Uważamy, że kluczem do skutecznego reagowania jest świadome i przygotowane społeczeństwo. Dlatego tak duży nacisk kładziemy na edukację, ćwiczenia i działania informacyjne. Pamiętajmy bowiem, że bezpieczny powiat to nie tylko sprzęt i procedury, ale przede wszystkim ludzie, którzy wiedzą, jak działać w sytuacjach kryzysowych i potrafią współpracować. W tym kierunku chcemy rozwijać nasz system ochrony ludności.

Dziękuję za rozmowę.

 

Notka biograficzna:

Edyta Kluczyńska jest dyrektorem Wydziału Zarządzania Kryzysowego i Spraw Obronnych Starostwa Powiatowego w Jeleniej Górze z szesnastoletnim doświadczeniem w obszarze zarządzania kryzysowego w jednostkach samorządu terytorialnego, nauczycielem akademickim, członkinią zespołu badawczego w obszarze bezpieczeństwa przy Wydziale Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, koordynatorką projektów transgranicznych w zakresie zwiększenia gotowości i wzajemnego współdziałania przy prowadzeniu prac ratowniczych i likwidacyjnych podczas wyjątkowych zdarzeń i stanów kryzysowych powstałych w związku ze zmianami klimatu, absolwentką studiów magisterskich i podyplomowych w obszarze zarządzania kryzysowego, bezpieczeństwa wewnętrznego, stanów kryzysowych i nadzwyczajnych.