Nowelizacja ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich, która weszła w życie 15 lutego 2024 r. nałożyła na OSP, w których działają MDP lub DDP, szereg obowiązków.

 

OBOWIĄZKI

I Wprowadzenie standardów ochrony małoletnich.

II Weryfikacja osób dopuszczonych do działalności z małoletnimi.

 

Ad I.

Standardy ochrony małoletnich (dalej zwane Standardami) to zbiór zasad i procedur, które mają na celu zapewnienie bezpiecznego i przyjaznego środowiska dzieciom. Standardy obejmują cztery podstawowe obszary, tj.:

  • polityka ochrony małoletnich przed krzywdzeniem;
  • edukacja i monitorowanie zaangażowania w przeciwdziałanie krzywdzeniu małoletnich;
  • wprowadzenie procedur zgłaszania podejrzenia oraz podejmowania interwencji w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa małoletniego;
  • monitoring i weryfikacja zgodności prowadzonych działań z przyjętymi Standardami.

Wymaganą treść Standardów określa art. 22c ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich.

Obowiązek wprowadzenia Standardów, który wynika z art. 22b ustawy mają:

  • organ zarządzający jednostką oświaty oraz inną placówką oświatową, opiekuńczą, wychowawczą, resocjalizacyjną, religijną, artystyczną, medyczną, rekreacyjną, sportową lub związaną z rozwijaniem zainteresowań, do której uczęszczają albo w której przebywają lub mogą przebywać małoletni;
  • organizator działalności oświatowej, opiekuńczej, wychowawczej, resocjalizacyjnej, religijnej, artystycznej, medycznej, rekreacyjnej, sportowej lub związanej z rozwijaniem zainteresowań przez małoletnich (zwane dalej podmiotami).

Oznacza to, że również organizacje pozarządowe (m.in. stowarzyszenia, fundacje, kluby sportowe itp.) pracujące z dziećmi mają obowiązek wprowadzenia Standardów w swoich organizacjach. OSP są odrębnymi od siebie stowarzyszeniami, działającymi na podstawie ustawy o Prawo o stowarzyszeniach oraz ustawy o ochotniczych strażach pożarnych. Ochotnicze straże pożarne mogą tworzyć młodzieżowe drużyny pożarnicze (dalej zwane MDP) lub dziecięce drużyny pożarnicze (dalej zwane DDP) w celu zainteresowania dzieci i młodzieży działalnością szkoleniową, sportową i społeczną na rzecz ochrony przeciwpożarowej i ochrony ludności.

Działalność prowadzona w ramach MDP i DDP pokrywa się z działalnością w obszarach wymienionych w art. 22b ustawy tj. opiekuńczą, wychowawczą, artystyczną, rekreacyjną, sportową oraz jest związana z rozwijaniem zainteresowań przez małoletnich. W związku z czym OSP, które utworzyły MDP lub DDP zobowiązane są do wprowadzenia Standardów.

Przez wzgląd na powyższy obowiązek Związek przygotował wzorcowe Standardy Ochrony Małoletnich w OSP, które zostały zamieszczone na stronie internetowej Związku. Wzorcowe Standardy Ochrony Małoletnich zawierają minimalną, wymaganą przez ustawodawcę treść, co czyni je dobrą bazą do dalszej ich modyfikacji, rozszerzania i dostosowywania na potrzeby konkretnej OSP.

Standardy sporządza się, mając na względzie konieczność ich zrozumienia przez małoletnich, a także tworzy się ich wersję skróconą, przeznaczoną dla małoletnich, uwzględniając informacje istotne z ich punktu widzenia.

Standardy należy udostępnić na stronie internetowej OSP oraz wywiesić je w widocznym miejscu w jej siedzibie, w wersji zupełnej oraz skróconej przeznaczonej dla małoletnich.

Co najmniej raz na 2 lata należy dokonać pisemnej oceny Standardów w celu zapewnienia ich dostosowania do aktualnych potrzeb oraz zgodności z obowiązującymi przepisami.

Zaleca się, aby wszyscy członkowie OSP, nie tylko ci aktywnie uczestniczący w działalności MDP lub DDP, zapoznani zostali ze Standardami. Za wartość dodaną można uznać zwiększanie świadomości na temat zagrożeń oraz wiedzy o schemacie postępowania w przypadku pojawienia się sygnałów wskazujących na krzywdzenie małoletnich. Znajomość Standardów jest istotna dla spójności i skuteczności działań podejmowanych na rzecz ochrony małoletnich. Powszechna znajomość procedur wspiera tworzenie bezpiecznego środowiska dla dzieci i młodzieży, a także umożliwia właściwą reakcję w sytuacjach zagrażających ich bezpieczeństwu.

 

Ad II.

Zgodnie z art. 21 ust. 1-3 ustawy z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich (tekst jednolity: Dz. U. z 2024 r. poz. 560) przed nawiązaniem z osobą stosunku pracy lub przed dopuszczeniem osoby do innej działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi na pracodawcy lub innym organizatorze takiej działalności oraz na osobie, z którą ma być nawiązany stosunek pracy lub która ma być dopuszczona do takiej działalności, ciążą obowiązki określone w ust. 2-8.

Pracodawca lub inny organizator uzyskuje informacje, czy dane osoby, o której mowa w ust. 1, są zamieszczone w Rejestrze z dostępem ograniczonym lub w Rejestrze osób, w stosunku do których Państwowa Komisja do spraw przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu małoletnich poniżej lat 15 wydała postanowienie o wpisie w Rejestrze.

Osoba, o której mowa w ust. 1, przedkłada pracodawcy lub innemu organizatorowi informację z Krajowego Rejestru Karnego w zakresie przestępstw określonych w rozdziale XIX i XXV Kodeksu karnego, w art. 189a i art. 207 Kodeksu karnego oraz w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2023 r. poz. 1939), lub za odpowiadające tym przestępstwom czyny zabronione określone w przepisach prawa obcego.

W związku z powyższym przed dopuszczeniem osoby będącej kandydatem do prowadzenia działalności w ramach MDP lub DDP należy:

  • uzyskać informacje, czy dane kandydata są zamieszczone w Rejestrze z dostępem ograniczonym lub w Rejestrze osób, w stosunku do których Państwowa Komisja do spraw przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu małoletnich poniżej lat 15 wydała postanowienie o wpisie w Rejestrze;
  • kandydat przedkłada informację z Krajowego Rejestru Karnego w zakresie przestępstw określonych w rozdziale XIX i XXV Kodeksu karnego, w art. 189a i art. 207 KK oraz w ustawie z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, lub za odpowiadające tym przestępstwom czyny zabronione określone w przepisach prawa obcego;
  • jeśli kandydat jest obcokrajowcem, wtedy przedkłada pracodawcy lub innemu organizatorowi informację z rejestru karnego państwa obywatelstwa uzyskiwaną do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi (jeżeli prawo danego państwa nie przewiduje wydawania informacji do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi, przedkłada się informację z rejestru karnego tego państwa);
  • jeśli kandydat w ciągu ostatnich 20 lat zamieszkiwał na terenie innego państwa niż RP, wtedy przedkłada pracodawcy informację z tego z rejestrów karnych tych państw uzyskiwaną do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi (jeżeli prawo danego państwa nie przewiduje wydawania informacji do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi, przedkłada się informację z rejestru karnego tego państwa);
  • jeżeli dane państwo nie prowadzi żadnych rejestrów, wtedy kandydat składa oświadczenie.

 

W praktyce oznacza to, że organizator działalności MDP lub DDP, którym jest OSP uzyskuje informacje, czy dane osoby dopuszczanej do działalności związanej z:

  • wychowaniem,
  • edukacją,
  • wypoczynkiem,
  • leczeniem,
  • świadczeniem porad psychologicznych,
  • rozwojem duchowym,
  • uprawianiem sportu,
  • realizacją innych zainteresowań przez małoletnich,
  • opieką nad nimi

w ramach MDP lub DDP, są zamieszczone w Rejestrze z dostępem ograniczonym lub w Rejestrze osób, w stosunku do których Państwowa Komisja do spraw przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu małoletnich poniżej lat 15 wydała postanowienie o wpisie w Rejestrze.

Pozyskuje również od takiej osoby informację z rejestru KRK w wyznaczonym zakresie.

Następnie utrwala te informacje w formie wydruku i załącza je do dokumentacji dotyczącej osoby dopuszczonej do działalności z małoletnimi wraz z otrzymaną informacją z rejestru KRK (art. 21 ust. 9 ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich).

 

Upraszczając powyższe podstawowa weryfikacja obejmuje:

  1. Sprawdzenie danych w Rejestrze.
  2. Otrzymanie informacji z KRK.

Podsumowując, w przypadku gdy w OSP utworzona została MDP lub DDP, to na OSP ciąży obowiązek „sprawdzenia” przede wszystkim opiekunów MDP lub DDP, jako osób dopuszczonych do działalności z małoletnimi oraz pozyskania od nich informacji z KRK we wskazanym zakresie.

Weryfikacji podlegają głównie opiekunowie MDP/DDP oraz
osoby aktywnie działające i udzielające się w MDP/DDP.

Fakt, że w OSP działa MDP lub DDP, nie oznacza, że każdy członek OSP jest osobą dopuszczoną do innej działalności z małoletnimi i podlega weryfikacji. Zgodnie z treścią art. 21 ust. 1 ustawy chodzi o dopuszczeniem osoby do innej działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi. Jeżeli członek OSP nie bierze czynnego udziału w działalności MDP lub DDP w wyżej wyznaczonym zakresie, należy uznać, że art. 21 nie znajduje względem niego zastosowania. Można przyjąć, że powyższa sytuacja zaistnieje względem zdecydowanej większości członków OSP, w której działa MDP lub DDP.

Art. 21 ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich nie należy interpretować w ten sposób, że obejmuje on wszystkie osoby, które mają lub mogą mieć potencjalny kontakt z małoletnimi. Przykładowo, weryfikacji nie będzie podlegać:

  • członek OSP, który aktywnie nie uczestniczy w działalności MDP lub DDP,
  • członek OSP, który pomaga przy organizacji wydarzenia przeznaczonego dla członków MDP lub DDP (np. strojenie sali, ustawianie mebli, sprzątanie po wydarzeniu), jednocześnie nie uczestnicząc w nim, jako osoba dopuszczona do działalności z dziećmi z ramienia organizatora w wyznaczonym przez ustawę zakresie,
  • członek OSP, który zawozi drużynę MDP lub DDP we wskazane miejsce, pełniąc jedynie funkcję kierowcy,
  • osoba, która jest uczestnikami imprezy organizowanej przez OSP np. piknik z okazji Dnia Dziecka. Osoba taka będzie uczestnikiem wydarzenia, nie będzie osobą dopuszczoną do działalności z dziećmi z ramienia organizatora w wyznaczonym przez ustawę zakresie.

Podkreślenia wymaga, że w każdym przypadku należy indywidualnie ocenić, czy w odniesieniu do konkretnej osoby zachodzi sytuacja dopuszczenia do działalności, o której mowa w przepisie.

W procesie kwalifikacji danej osoby jako osoby względem, której ustawa znajdzie zastosowanie można wspomóc się odpowiedziami udzielonymi przez Ministerstwo Sprawiedliwości i w sposób analogiczny zastosować „ministerialny model kwalifikacji”. Przykładowo w wyjaśnieniach i najczęściej zadawanych pytaniach odnajdujemy:

Zadane pytanie -> Czy Panią woźną trzeba sprawdzić w rejestrze przestępców seksualnych i żądać od niej zaświadczenia o niekaralności?

Udzielona odpowiedź -> Obowiązek weryfikacji zależy od zakresu obowiązków. Jeśli oprócz sprzątania woźna pomaga dzieciom lub sprawuje nad nimi opiekę, musi być sprawdzona. Gdy zajmuje się wyłącznie sprzątaniem, weryfikacja nie jest wymagana.

Zadane pytanie -> Urząd gminy zawiera umowy z firmą, która dowozi dzieci do szkoły. Czy urząd powinien zweryfikować kierowców?

Udzielona odpowiedź -> Kierowcy autobusów nie muszą być sprawdzani, jeśli nie pełnią funkcji opiekuńczych. Gdy kierowca sprawuje opiekę nad dziećmi podczas transportu, weryfikacja jest konieczna.

Pytania i odpowiedzi są zamieszczane na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości pod niżej podanym adresem:

https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/ustawa-kamilka-wyjasnienia-i-najczesciej-zadawane-pytania

Wyjaśnienia wymaga również, że członkowie MDP/DDP nie są osobami dopuszczonymi do innej działalności w rozumieniu art. 21 ust. 1 ustawy i nie podlegają weryfikacji, o której mowa powyżej.

Jednocześnie wskazać należy, że do Rejestru trafiają dane osób prawomocnie skazanych za przestępstwa na tle seksualnym, a także osób, przeciwko którym w sprawach o takie przestępstwa prawomocnie warunkowo umorzono postępowanie karne lub orzeczono środki zabezpieczające. Znajdą się tam także dane nieletnich, wobec których prawomocnie orzeczono środki wychowawcze, poprawcze lub wychowawczo-lecznicze albo którym wymierzono karę na podstawie art. 94 dawnej ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich i na podstawie aktualnej ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich (art. 6 ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich)

W związku z powyższym w Rejestrze zamieszczane są również informacje o osobach, które nie ukończyły 18 roku życia. Dlatego też, jeżeli osoba, która nie ukończyła 18 lat, a została dopuszczona do innej działalności, o której mowa w art. 21 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich, również podlega rygorom określonym przez ustawę. W związku z tym będzie należało dopełnić wszystkich obowiązków wynikających z ustawy. Zatem teoretycznie w praktyce może dojść do powstania obowiązku weryfikacji osoby, która nie ukończyła 18 lat, a została dopuszczona do innej działalności, o której mowa w art. 21 ust. 1 ustawy. Będą to jednak marginalne przypadki.

 

informację przygotowała
dr Zuzanna Mrozek
radca prawny
15 X 2024 r.