Pierwsze wzmianki o zorganizowanym ratownictwie ogniowym na ziemiach polskich pochodzą z okresu średniowiecza. Z biegiem stuleci władze miejskie przywiązywały coraz więcej uwagi do wyposażenia w sprzęt przeciwpożarowy i do prewencji. W latach sześćdziesiątych XIX wieku organizacje przeciwpożarowe powstają niezależnie we wszystkich zaborach:
W Galicji:
1860 – powstaje Krajowe Towarzystwo Ubezpieczeń od Ognia, od swojego patrona św. Floriana zwane “Florianką”,
1862 – początek akcji tworzenia pierwszych stowarzyszeń strażackich:
1865 – Kraków, Gródek, Tarnów,
1867 – Wadowice,
1868 – Lwów, Stanisławów,
1869 – Bochnia,
1871 – Brody, Przemyśl, Sambor, Żywiec,
1875 – we Lwowie I Krajowy Zjazd Strażacki powołuje Krajowy Związek Ochotniczych Straży Pożarnych Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim. Rozwija się działalność organizacyjna.
W Królestwie Polskim:
1864 – powstaje OSP w Kaliszu,
1871 – powstaje OSP w Częstochowie,
1881 – działa 27 organizacji strażackich
1915 – władze rosyjskie zatwierdzają ustawę Towarzystwa Świętego Floriana,
1916 – w Warszawie Ogólnokrajowy Zjazd Straży Ogniowych powołuje Związek Floriański.
W zaborze pruskim:
1867 – powstaje Prowincjonalny Śląsko-Poznański Związek Strażacki, który w 1893 r. Przekształca się w:
– Poznański Prowincjonalny Związek Straży Pożarnych,
– Prowincjonalny Związek Straży Pożarnych na Górnym Śląsku,
1880 – powstaje Pomorski Związek Prowincjonalnych Straży Pożarnych.
W latach I wojny światowej:
Strażacy wszystkich zaborów walczą o niepodległość w Polskiej Organizacji Wojskowej, w powstaniu Wielkopolskim, w Powstaniach Śląskich.
W listopadzie 1918 r. – aktywnie uczestniczą w rozbrajaniu garnizonów niemieckich i austriackich.
We wrześniu 1921 r. Związki działające pod zaborami łączą się w jeden – Główny Związek Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej.
Lata II wojny to walka na wszystkich frontach.
W grudniu 1939 r. utworzono strażacką organizację konspiracyjną “Skała”, która w 1943 r. weszła w skład Korpusu Bezpieczeństwa.
W latach 1939-1945 tysiące strażaków poległo w szeregach Wojska Polskiego i organizacji podziemnych.
W 1949 r. Rada Ministrów wydaje rozporządzenie o rozwiązaniu Związku.
W grudniu 1956 r. Związek OSP zostaje reaktywowany.
W kwietniu 1992 r. podczas IX Zjazdu Krajowego przyjęto nazwę Związek Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej.
X Zjazd Krajowy Związku w czerwcu 1997 r. przyjął program działania na przełom tysiąclecia – lata 1997 – 2002, a Nadzwyczajny Zjazd Krajowy w październiku 1999 r. przyjął statut dostosowujący strukturę Związku do nowego podziału administracyjnego kraju.
Konkurs „ Strażacy w akcji” podsumowany
Zakończyła się czwarta edycja konkursu „Strażacy w akcji”. 13 grudnia 2024 r. w sali multimedialnej w Pałacu Przebendowskich/Radziwiłłów w siedzibie Muzeum Niepodległości w Warszawie odbyło się uroczyste podsumowanie.