OGÓLNOPOLSKIE SPOTKANIE HISTORYKÓW i KRONIKARZY OSP w Toruniu

W Toruniu z udziałem prezesa ZG ZOSP RP Waldemara Pawlaka spotkali się w dniach 17-19 września 2021 r. kronikarze i laureaci ogólnopolskich konkursów historycznych. Przeprowadzono warsztaty dla kronikarzy oraz zorganizowano sesję historyczną. Podsumowano też ogólnopolski konkurs kronik, konkurs na pamiętniki, wspomnienia, relacje i opracowania „Z dziejów OSP” oraz konkurs na prace popularnonaukowe i badawcze dotyczące historii pożarnictwa. Spotkania odbyły się w ramach cyklu wydarzeń z okazji setnej rocznicy powstania Związku OSP RP.

Warsztaty kronikarskie

Po rocznej przerwie spowodowanej pandemią COVID-19 kronikarze spotkali się w piątek i w sobotę w siedzibie Urzędu Marszałkowskiego w Toruniu. Do grodu Mikołaja Kopernika przyjechało ponad stu kronikarzy z całego kraju. Zamieszkali w akademiku Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Przez dwa dni trwały dla nich warsztaty. Pierwszego dnia uczestników powitali: prezes ZG ZOSP RP Waldemar Pawlak oraz wicemarszałek województwa kujawsko-pomorskiego Zbigniew Sosnowski. Tematem wiodącym była „Misja kronikarzy – kroniki”. Nawiązano tym samym do prac nad strategią Związku OSP RP.

Prezentację wprowadzającą przedstawił dr Marian Zalewski. Wraz z tworzeniem ochotniczych straży pożarnych z końcem XIX i na początku XX wieku zaczęły pojawiać się kroniki pisane przez strażaków ochotników. Mają one wielką wartość historyczną. Przykładem jest kronika z OSP Niepokalanów. Kronikarzom i ich pasji poświęcono szereg wydawnictw, w tym album ,,W jedności siła” oraz tom drugi „Analiz strategicznych Florian 2050” (do bezpłatnego pobrania na stronie Związku OSP RP).

Warsztaty dla kronikarzy poprowadzili przedstawiciele Wojewódzkiego Klubu Kronikarzy OW ZOSP RP w Poznaniu Małgorzata Judasz i Bogdan Siwiński. Podczas dwugodzinnego spotkania zebrani uzyskali szereg wskazówek metodycznych dotyczących redagowania kronik. Warsztaty stały się ważną wspólną rozmową i próbą odpowiedzi na wiele pytań nurtujących kronikarzy, m.in. jak tworzyć kroniki profesjonalnie i efektywnie, jak promować kronikarstwo. Zwracano uwagę na rolę tworzących się wojewódzkich klubów kronikarzy, organizacji przeglądów i konkursów kronik, przeprowadzania fachowych szkoleń i warsztatów, szczególnie dla początkujących kronikarzy. Prowadzący warsztaty omówili działalność wielkopolskiego klubu kronikarza. To historia do szerszego upowszechnienia we wszystkich województwach. Członkowie klubu to nie tylko świetnie zorganizowany zespół kronikarzy, legitymacje, odznaki WKKO, ale nade wszystko aktywność. Kilkadziesiąt warsztatów przeprowadzonych w woj. wielkopolskim i okolicznych województwach jest godne najwyższego uznania. W Toruniu zostały zainicjowane dyskusje o kronikarskiej misji. W tej rozmowie, wręcz burzy mózgów, uczestniczył prezes ZG ZOSP RP Waldemar Pawlak. Podsumowując spotkanie, zaapelował on o kontynuowanie kronikarskich pasji, a zarazem optymalne wykorzystanie warsztatów w Toruniu i dzielenie się doświadczeniami dotyczącymi codziennych kłopotów i sukcesów na kronikarskiej niwie.

Tematem wiodącym drugiego dnia warsztatów był „Stan dzisiejszy i jutro ruchu kronikarskiego”. Warsztaty rozpoczęły się konferencją prasową, którą poprowadził prezes Waldemar Pawlak wspólnie z wicemarszałkiem Zbigniewem Sosnowskim oraz kronikarką Alicją Puchalską i prof. Władysławem Tabaszem. Jej pokłosiem są między innymi emitowane w mediach informacje (https://www.toruntv.pl/movie/show/25827; https://bydgoszcz.tvp.pl/55927634/zjazd-kronikarzy-osp-w-toruniu; https://ddtorun.pl/pl/15_fotorelacje/379_inne/7103_waldemar-pawlak-z-wizyta-w-toruniu.html;). Temat kronikarzy strażaków ochotników jest wielokrotnie poruszany na łamach znanego pisma rolniczego Tygodnik Poradnik Rolniczy, za co dziękujemy. Dr Marian Zalewski jako przewodniczący Zespołu ds. Strategii Związku OSP RP rozwinął temat „Ruch kronikarski w strategii Związku”. Zarys Strategii Związku zamieszczono w tomie czwartym „Analiz strategicznych Florian 2050”, wydanym tuż przed spotkaniem kronikarzy w Toruniu (http://www.zosprp.pl/files/florian2050/). Ten tom otrzymali uczestnicy toruńskiego spotkania. Mówca postawił tezę, że kronikarze uczestniczą w realizacji celów szczegółowych wynikających ze wszystkich obszarów strategicznych strategii od działalności ratowniczej poprzez prewencyjną, kulturalno-oświatową, naukową po edukację i wychowanie. Panel dyskusyjny „Kronika przydatna – czyli jaka?” poprowadził prof. WSH dr hab. Władysław Tabasz. W interesujący sposób wskazał na podstawy dobrego prowadzenia kronik. Alicja Puchalska, prezes i kronikarz OSP Tomaszów Mazowiecki – Białobrzegi, przedstawiła rolę kronikarzy w OSP i w środowisku lokalnym. Uczestnicy spotkania poruszali szerokie spektrum tematyczne od roli kronikarzy w OSP po sukcesy i bolączki codziennego strażackiego dnia. Wielu występujących to kronikarze, którzy piszą nie tylko kroniki, ale są autorami książek, współpracują w przygotowywaniu publikacji Związku, w tym Słownika i Monografii ZOSP RP. To między innymi Justyna Szablewska z woj. dolnośląskiego, Małgorzata Judasz i Bogdan Siwiński z woj. wielkopolskiego, Mariola i Henryk Burczyńscy z woj. łódzkiego, Irena i Jan Paszczyńscy z woj. podkarpackiego. Wicemarszałek Zbigniew Sosnowski wyraził satysfakcję z obecności kronikarzy OSP z całego kraju właśnie w Toruniu. Zaakcentował rolę kronikarzy i wagę współpracy samorządu ze strażakami ochotnikami. Dobrym tego przykładem jest patronat marszałka województwa Piotra Całbeckiego oraz udział Urzędu Marszałkowskiego jako partnera strategicznego. Druh Waldemar Pawlak podkreślał wielokrotnie znaczenie dla Związku kustoszy pamięci: kronikarzy i ludzi nauki. Przypomniał, że wielu kronikarzy bardzo aktywnie włącza się w obszar prewencji. Często widzimy strażaków, gdy wydarzy się wielkie nieszczęście, jak bezpośrednio ratują życie. Nie dostrzegamy tych cichych bohaterów, którzy zapobiegli nieszczęściu. A to równie doniosłe. Dotyczy to i innych form aktywności, jak honorowe krwiodawstwo.

Konferencja historyczna.

W niedzielę 19 września w Muzeum Etnograficznym w Toruniu odbyło się uroczyste spotkanie laureatów ogólnopolskich konkursów historycznych połączone z wystawą kronik. Było to podsumowanie XXVII Ogólnopolskiego Konkursu Kronik, XXVII Konkursu na pamiętniki, wspomnienia, relacje i opracowania ,,Z dziejów OSP” oraz XV Konkursu na prace popularnonaukowe i badawcze dotyczące historii pożarnictwa. Spotkanie rozpoczął Eugeniusz Grzeszczak, przewodniczący Komisji Historycznej ZG ZOSP RP, członek Prezydium ZG ZOSP RP. Poprowadził on konferencję naukową „Rola kronikarzy w historii i historioznawstwie Polski”. To tradycyjna konferencja wieńcząca kronikarskie spotkania. Eugeniusz Grzeszczak w słowie wstępnym odczytał list do uczestników konferencji od nestora strażackich historyków prof. Stanisława Tadeusza Olejnika. Profesor Olejnik, który sporą część swego życia poświęcił dokumentowaniu dziejów polskiego ruchu strażackiego, życzył kronikarzom dalszych sukcesów w społecznej pracy: „(…) abyście wzorem ojca naszego kronikarstwa, Jana Długosza, pozostawili po sobie piękne owoce kronikarskiej działalności, z których korzystać będą przyszłe pokolenia”. Następnie w formie prezentacji dr Marian Zalewski przedstawił rolę kronikarzy i naukowców w dokumentowaniu dziejów polskiego pożarnictwa i w historioznawstwie. Zwrócił się do zebranych o dalszą aktywną współpracę w konsultowaniu projektu strategii. Związek, doceniając działalność kronikarzy, szczegółowo ujął to w projekcie strategii Związku. Dr Grażyna Korneć i dr Mirosława Bednarzak-Libera przygotowaly prezentację poświęconą drodze życiowej i dorobkowi naukowemu św. pamięci profesora Piotra Matusaka, b. przewodniczącego Komisji Historycznej Związku. Zebrani minutą ciszy uczcili pamięć profesora Matusaka i działaczy ruchu strażackiego, którzy odeszli w ostatnim okresie. Prof. WSH dr. hab. Władysław Tabasz, wiceprzewodniczący Komisji Historycznej, wskazał, że kronikarz jest rzecznikiem prasowym wspólnoty strażackiej. Stąd rodzą się szczególne obowiązki i odpowiedzialność. Mł. bryg. w st. spocz. dr Zdzisław Zasada, wiceprzewodniczący Komisji Historycznej, przedstawił, jak kształtowały się władze Związku Straży Pożarnych Pomorza Nadwiślańskiego w latach 1920-1930. O rozwoju kronikarstwa na przykładzie Kujaw i Pomorza opowiedział także Stanisław Kwaśnik, prezes Wojewódzkiego Klubu Kronikarzy w Toruniu. Dr Władysław Świeczkowski, przewodniczący Komisji Historycznej w Olsztynie, ciekawie przedstawił przydatność kroniki w badaniach historycznych. Na koniec dr Krzysztof Adam Latocha, sekretarz Komisji Historycznej, omówił zasady dokumentowania przeszłości.

W uroczystym podsumowaniu konkursu kronik i konkursów historycznych oprócz członków Komisji Historycznej Związku OSP RP uczestniczyli także: Eugeniusz Grzeszczak – członek Prezydium ZG ZOSP RP, Janusz Gerke – wiceprezes ZOW ZOSP RP w Toruniu i Leszek Szmyt – sekretarz ZOW ZOSP RP. Wysoko ocenili oni tegoroczne trzydniowe spotkanie. Zgłoszenie 88 kronik w 134 tomach oraz 52 prac w konkursach historycznych to bardzo pozytywny obraz aktywności tak kronikarzy, jak i ludzi nauki. Na wysokie oceny zasługują szczególnie osiągnięcia woj. wielkopolskiego, łódzkiego, lubelskiego oraz kujawsko-pomorskiego. W imieniu wyróżnionych głos zabrał prof. UAM dr hab. Piotr Gołdyn zdobywca pierwszego miejsca w konkursie na prace popularno-naukowe i badawcze dotyczące historii pożarnictwa za pracę ,,Ochotnicze Straże Pożarne powiatu konińskiego w latach 1921-1939. Studium historyczne na podstawie Głosu Konińskiego”. Zadeklarował on dalszą współpracę ze strażackim środowiskiem kronikarskim i naukowym oraz Związkiem OSP RP.

Próba podsumowania

Wysoką rangę kronikarskim spotkaniom nadała obecność prezesa ZG ZOSP RP Waldemara Pawlaka, przedstawicieli Komisji Historycznej ZG ZOSP RP, przedstawicieli kierownictwa Związku OSP RP woj. kujawsko-pomorskiego oraz Urzędu Marszałkowskiego. Kronikarze byli usatysfakcjonowani warsztatami i konferencją naukową, a przede wszystkim integracją środowiska i możliwością szerokiej wymiany poglądów. W trosce o dalszy wzrost znaczenia ruchu kronikarskiego i jego rozwój nasuwają się rekomendacje na przyszłość. Odnoszą się one w szczególności do konkursu kronikarskiego. Kronikarze chcą się spotkać i wymienić doświadczenia oraz obejrzeć kroniki z innych stron kraju. Dlatego kroniki powinny być w miarę możliwości przez cały okres ogólnopolskiego spotkania wyłożone do ich prezentacji i oglądania. Należy rozważyć udział w powoływanej przez Komisję Historyczną kapitule konkursu przedstawicieli kronikarzy. Najlepiej gdyby to byli przedstawiciele czynnych wojewódzkich klubów kronikarzy chociażby w formule obserwatorów. Przenieśliby oni później zdobyte doświadczenia do prac w województwach. Wzmocniłoby to znaczenie klubów, które powinny powstać we wszystkich województwach. Dużą zmianą było wprowadzenie karty oceny kroniki. To nowe, ważne doświadczenie. Na przyszłość warto rozważyć poświęcenie czasu na indywidualne rozmowy członków jury z kronikarzami po ogłoszeniu wyników. Dobrze, że przewodniczący tegorocznej kapituły prof. Władysław Tabasz prowadził drugiego dnia warsztaty. Nowe rozwiązania uwzględniające postęp technologiczny zaproponował druh prezes Waldemar Pawlak. Ważne jest wykorzystanie narzędzi internetowych do dalszej konsolidacji środowiska. Warto rozwijać zapał i kronikarskie aspiracje przez cały rok. Dla dobra OSP i całego naszego ruchu.

Toruńskie spotkania odbyły się dzięki pomocy zaprzyjaźnionych firm i przyjaciół Związku. Tradycyjna wzorowa współpraca z Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego kierowanego przez dr. Janusza Gmitruka jest niezwykle cenna. Współpraca Urzędu Marszałkowskiego jako partnera strategicznego umożliwiła nam z sukcesem przeprowadzenie spotkań. Wsparcia udzieliła także firma Aries Power Honda Sp. z o.o. Świetna organizacja imprez to także profesjonalizm ZW ZOSP RP w Toruniu na czele z dyr. Piotrem Tomaszewskim oraz Ewą Tabaczyńską, wspierającymi strażakami ochotnikami z OSP Nieżywiec, członkami MDP Wąbrzeżno i kronikarzami z terenu województwa. Dziękujemy bardzo. 100 lat temu zbudowano Związek pod hasłem ,,W jedności siła”. Toruńskie spotkania były piękną odsłoną tej jedności.
Dr Marian Zalewski.

Wyniki konkursów historycznych 2020/2021

Protokół Jury

Wzorowe kroniki

Oddział Powiatowy ZOSP Inowrocław, woj. kujawsko-pomorskie

Ochotnicza Straż Pożarna Nieżywięć, woj. kujawsko-pomorskie

Zarząd Oddziału Miejskiego ZOSP Toruń, woj. kujawsko-pomorskie

Ochotnicza Straż Pożarna Hańsk Pierwszy, lubelskie

Ochotnicza Straż Pożarna Królowa Wola, łódzkie

Ochotnicza Straż Pożarna Proszenie, woj. łódzkie

Zarząd Oddziału Powiatowego Tomaszów Mazowiecki, woj. łódzkie

Ochotnicza Straż Pożarna Tomaszów Mazowiecki Białobrzegi, woj. łódzkie

Zarząd Oddziału Miejsko Gminnego Warta, woj. łódzkie