4 grudnia w siedzibie Związku OSP RP w Warszawie odbyło się posiedzenie Komisji ds. działalności naukowej, kulturalno-społecznej, dokumentacyjnej i historycznej przy ZG ZOSP RP. Omawiano tegoroczną działalność i plany na 2025 r. Zastanawiano się jak wspierać i rozwijać artystyczny ruch OSP oraz chronić dziedzictwo Związku OSP RP.
Komisja ogromadza twórców kultury, ludzi nauki, dokumentalistów i historyków. Na posiedzeniu jej uczestnicy dyskutowali o tegorocznych pracach oraz zamierzeniach w 2025 roku w świetle zadań wynikających ze Statutu Związku, programu przyjętego na ostatnim Zjeździe Krajowym, strategii Florian 2050 oraz możliwości finansowych Związku.
Spotkanie rozpoczął jej przewodniczący wiceprezes ZG ZOSP RP Edward Siarka oraz dyr. Zarządu Wykonawczego ZOSP RP Anna Wesołowska. Stwierdziła ona między innymi, że zadania przewidziane do realizacji zależeć będą od możliwości budżetowych. – Jesteśmy w trakcie weryfikacji budżetu oraz zbierania danych z oddziałów wojewódzkich. Podejmujemy intensywne prace aby cele programowe przyjęte na ostatnim Zjeździe Krajowym i zawarte w strategii Związku były zrealizowane.
Problematykę działalności kulturalnej a zwłaszcza rozwoju zespołów artystycznych omówił wiceprzewodniczący Komisji Marian Chmielewski. Zwrócił uwagę, że w ostatnim czasie Związek dysponował znacznie mniejszym budżetem. Nastąpiło ograniczenie działalności skierowanej do orkiestr i zespołów artystycznych. Dawniej organizowano konkursy i przeglądy powiatowe, regionalne, wojewódzkie i festiwal. Bardzo często orkiestry działają w gminach wiejskich. Ich członkami są dzieci i młodzi często dojeżdżający na ćwiczenia wiele kilometrów. Brakuje sprzętu. Coraz trudniej o kapelmistrza. Niestety bez wsparcia finansowego czy to ze strony samorządów czy państwa aktywność zamiera. Na aktywność sportową czy Kół Gospodyń Wiejskich państwo znajduje środki a na kulturę ich brak. Tu chodzi i o orkiestry i utwory sceniczne i chóry. – W tym roku przeprowadziliśmy 4 konkursy orkiestr z ok. 40 orkiestrami. W 2025 r. zorganizujemy ogólnopolski festiwal orkiestr. Jest program wsparcia w Mnisterstwie Kultury ale jest ok. 800 orkiestr i wsparcie otrzymują nieliczne a gdzie jest reszta? Zespoły nie poradzą sobie same. Instrumenty, instruktor i miejsce uczenia i muzykowania – na to potrzebne są pieniądze.
Leonarda Bogdan zwróciła uwagę na bliską współpracę orkiestr z gminnymi ośrodkami kultury, samorządem i strażą. Trzeba tę trójkę partnerów dostrzegać przy zmianach legislacyjnych. To zadanie dla Zespołu strażackiego w Sejmie i Senacie zwłaszcza przy zmianach legislacyjnych dotyczących samorządu. Poinformowała także o ważnych przedsięwzięciach artystycznych które należałoby kontynuować w 2025 r. Sprawy kultury w swych wypowiedziach poruszali także Dorota Spandel, Krzysztof Latocha, Rafał Dmowski.
Sprawy finansowania działalności kulturalnej podsumował Edward Siarka. – Nie ma systemowego programu; szczególnie w małych gminach jest problem. Decyzje powinny zapaść na poziomie rządowym. Chodzi o program ministerialny: aby w ministerstwie kultury powstał program pozwalający na środki dla kapelmistrzów, finansowanie instrumentów, aby wspierać orkiestry. 10 lat temu takie środki były. Potrzebny nasz wniosek jako Zarządu Głównego do Ministerstwa Kultury aby uruchomić analogiczny program jak w przypadku KGW. Przedyskutujemy na Prezydium ZG stworzenie takiego programu dedykowanego na działalność kulturalną, orkiestry i zespoły. My jako posłowie i Zespół strażacki także wystąpimy do Ministerstwa Kultury i poprosimy o stworzenie dedykowanego programu. Tak jak dofinansowanie Uniwersytetów Ludowych, czy KGW. Chodzi przede wszystkim o rozwój orkiestr bo to dorobek nas wszystkich. Żadne jednostkowe wnioski nic nie dają. Konieczny program dedykowany ze wskazaniem dofinansowania w tym orkiestr, kronikarzy itd. Można dołożyć grupy rekonstrukcyjne. Wszyscy posłowie popierają strażaków. Mam nadzieję, że poprą i rozwiązania kulturalnej aktywności w ruchu strażackim.
Dr Marian Zalewski, wiceprzewodniczący Komisji poinformował o tym jak funkcjonuje Komisja z punktu widzenia statutu Związku OSP RP, programu oraz strategii Florian 2050. – Realizacja zadań Związku oparta jest o aktywność społeczną. Dlatego Komisja to ważne społeczne ciało doradcze. Nasz program, strategia odnoszą się do bezpieczeństwa i ratowania ludzi. Strażacy są na pierwszym miejscu w rankingu zaufania. To znaczy, że i inne instytucje kraju w ramach realizacji swych zadań powinny dostrzegać nasz program, nasze zadania. I nas wspierać. Zasadne jest pytanie jak te instytucje realizują zadania z naszej strategii? Zapytajmy je o to. Przez lata wypracowaliśmy zaufanie do nas. Mamy przyjaciół. Z nimi współpracujemy programowo w każdym okresie. Ważnym obszarem aktywności Związku jest obszar tematyczny naszej Komisji. Omówiliśmy zagadnienia ruchu artystycznego. Podobnie jest w obszarze historii, aktywności naukowej, dokumentacyjnej, historycznej. M. Zalewski poinformował o wydaniu w 2024 r. dwóch kolejnych tomów Analiz strategicznych. W przygotowaniu do druku jest drugi tom Słownika biograficznego polskich strażaków. W tym roku przeprowadziliśmy tradycyjną już kolejną edycję dwóch konkursów historycznych. Wiele dobrego dzieje się w ruchu kronikarskim. We współpracy z PSP, Szkołą Aspirantów w Krakowie, Muzeum w Mysłowicach i Alwerni przeprowadziliśmy trzydniowe spotkanie kronikarzy z całej Polski. Za dwa lata planowane jest wydanie trzytomowej monografii poświęconej Związkowi OSP RP. Zorganizowaliśmy dwie ważne konferencje – jedna dotycząca bezpieczeństwa a druga z okazji 103 rocznicy powstania Związku. W 2025 r. planowana jest współorganizacja razem z Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego kongresu historyków wsi, ruchu ludowego oraz ruchu strażackiego. Związek posiada liczną grupę historyków, dokumentalistów, kronikarzy. – Chcemy za dwa lata zorganizować kongres historyków ruchu strażackiego. To wielkie plany wymagające szerokiej współpracy tak w ramach Związku jak i poza nim. Dlatego zaprosiliśmy dzisiaj dyrektora Centralnego Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach. Ostatnio wznowiliśmy bliską współpracę pomiędzy naszymi instytucjami, współpracujemy w ramach wspólnych przedsięwzięć. W najbliższym roku CMP obchodzić będzie 50 lat istnienia. Deklarujemy wsparcie naszej komisji, historyków w pracach a zwłaszcza przy wznowieniu rocznika Muzeum. Mamy nadzieję, na współpracę z mediami publicznymi. Dziesięć lat temu TVP miała z nami świetną współpracę; z jednej strony to była współpraca programów a zwłaszcza ośrodków regionalnych a z drugiej produkcja serialu Strażacy. Wierzymy w podobny rozwój współpracy dzisiaj. Dziękujemy Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, Muzeum Niepodległości, innym placówkom kultury, uczelniom oraz samorządom za jakże istotną współpracę. To ważna gwarancja realizacji naszego programu a więc i naszego bezpieczeństwa. Bardzo ważną sprawą jest prowadzona digitalizacja zbiorów. Mamy taką umowę z Biblioteką Wojewódzką w Warszawie. W ramach Mazowieckiej Biblioteki Cyfrowej są digitalizowane i zamieszczane nasze wydawnictwa w tym Analizy strategiczne i miesięcznik Strażak. Chcemy aby podobnie było we wszystkich województwach.
Zbigniew Todorski podkreślił wagę działalności strażackich muzeów, zabezpieczania dokumentów, kronik, dokumentowania historii. To ważne szczególnie w CMP w Mysłowicach.
Dyrektor CMP w Mysłowicach mł. bryg. dr inż. Artur Luzar powiedział m.in.: – Cieszę się, że tematy muzealne są poruszane. Dziękuję za zaproszenie. Deklaruję w imieniu kierownictwa PSP pełną współpracę i zachęcam do niej. Różnie było w przeszłości ze współpracą z ruchem ochotniczym a zwłaszcza Związkiem. To przeszłość. Dzisiaj idźmy razem do przodu bowiem to nie jest centralne muzeum PSP ale nas wszystkich. Zachęcam do współpracy, aby razem budować tradycję pożarniczą. W radzie Muzeum są dzisiaj przedstawiciele Związku. Dziękuję za dotychczasowe zaangażowanie.
Ważnym tematem posiedzenia był rozwój kronikarstwa. Małgorzata Judasz, sekretarz Komisji poinformowała o działalności kronikarzy a szczególnie o ogólnopolskim spotkaniu w Krakowie w dn. 13-15 września 2024 r. – Było to bardzo cenne spotkanie. Ludzie byli zadowoleni. Jednym z filarów aktywności kronikarskiej oprócz prowadzenia kronik są konkursy kronik. Jak kronikarz nie napisze to później informacja o naszej aktywności może nie być utrwalona. Jako sekretarz komisji utrzymuję stałe kontakty z kronikarskimi liderami w wielu województwach. Bardzo dobrze nasz ruch rozwija się w woj. wielkopolskim, łódzkim, dolnośląskim, opolskim, kujawsko-pomorskim, lubelskim. W Krakowie nie przeprowadziliśmy oceny kronik. Bo kronikarze jednoznacznie tego nie chcieli. Dochodzimy do wniosku, że trzeba ocenę kronik zakończyć na poziomie wojewódzkim centralnie ujednolicając kryteria ocen. Oferujemy warsztaty dla kronikarzy. W następnym roku planujemy kolejne ogólnopolskie spotkanie.
Ideę standaryzacji, jednolitych kryteriów oceny kronik na poziomie województw poparli dr Rafał Dmowski i dr Krzysztof Latocha. Muszą być jednolite kryteria ocen kronik. Mirosław Walicki poinformował o innej ważnej formie pracy z kronikarzami poprzez organizację spotkań warsztatowych z młodymi kronikarzami. Anna Przybylska zaapelowała aby się zastanowić nad oceną kronik medialnych; zamieszczanych w internecie, opracowywanych w formie medialnej. W warsztatach trzeba uwzględnić pisanie pamiętników. Bo te prace wpływają później na prace naukowe. Dr Mirosława Bednarzak-Libera zwróciła uwagę na coraz wyższy poziom prac przesyłanych na konkursy historyczne. Chodzi o warsztat typowo naukowy, zamieszczanie bibliografii, przypisów.
Dr Zdzisław Zasada zaakcentował wagę wydawnictw Związku w tym wydawanych przed laty Zeszytów Historycznych, a w ostatnich latach Analiz strategicznych i Słownika biograficznego polskich strażaków wyrażając nadzieję na ich kontynuację. W publikacjach ważna jest kategoryzacja i punktacja książek i czasopism. To szczególnie interesuje pracowników naukowych. Zapoznał zebranych z formułą działania strażackiej orkiestry miasta Kowal. Dr hab. prof. ucz. Władysław Tabasz, wiceprzewodniczący Komisji podkreślił wagę działania Komisji. Zasugerował aby nie upierać się przy ocenianiu jednolitym, ale należy zaproponować jasne propozycje które z czasem będą przyjmowane. Nie formalizować za bardzo aby nie zgasić aktywności i zapału. Dotyczy to pisania kronik i ich oceniania. Podkreślił, że są obszary bliskie historykom i muzykom. W muzeach są wśród eksponatów instrumenty muzyczne, książki a także powinny być płyty, kasety z nagraniami – to są nośniki do słuchania ale i historia. Zaapelował o spotkanie w Izbie Tradycji i bibliotece ZG ZOSP RP w Wesołej. – Rozpoczyna się kampania sprawozdawcza w Związku. Wykorzystajmy kampanię aby przypomnieć o potrzebie dokumentowania, o roli kronikarzy i historyków oraz działalności kulturalnej. Przypomnijmy żeby pisać i pamiętać. Pożarnictwo to chcieć i móc. By nie brakło tych co chcą i narzędzi aby mogli.
Na zakończenie dyskusji przyjęto, że zostaną przygotowane jednolite kryteria ocen kronik i zostaną przedłożone na Prezydium Zarządu Głównego ZOSP RP.
Podczas posiedzenia grupie członków Komisji wręczono dyplomy od prezesa ZG ZOSP RP Waldemara Pawlaka z podziękowaniem za współpracę przy wydawaniu Analiz strategicznych oraz za pomoc w pracach nad strategią Związku. Wiceprezes Edward Siarka oraz dyrektor Anna Wesołowska złożyli życzenia z okazji Świąt Bożego Narodzenia oraz Nowego 2025 roku.
MAZ
Fot.: Małgorzata Judasz, Nina Mirgos-Kilanowska
