29 listopada br. w Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie odbyło się podsumowanie XVIII Konkursu na prace popularnonaukowe i badawcze dotyczące historii pożarnictwa oraz XXX Konkursu na pamiętniki, wspomnienia, relacje i opracowania „Z dziejów OSP” Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP. Laureaci konkursów otrzymali dyplom prezesa ZG ZOSP RP Waldemara Pawlaka oraz upominki. Wypowiedzieli się na temat aktywności w ruchu strażackim oraz swojej pracy nad publikacjami. Zwiedzili Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego.

Z upoważnienia Zarządu Głównego ZG ZOSP RP Konkursy organizuje Komisja ds. działalności naukowej, kulturalno-społecznej, dokumentacyjnej i historycznej przy ZG ZOSP RP. Komisja Konkursowa tegorocznej edycji Konkursów w osobach: dr Janusz Gmitruk, przewodniczący, dr Mirosława Bednarzak-Libera, wiceprzewodnicząca, mgr Anna Przybylska, sekretarz, mgr Małgorzata Judasz, sekretarz, dr Marian Zalewski oraz mgr Natalia Roś oceniła 20 prac w tym 1 naukową, 3 popularnonaukowe (w tym 1 magisterską, 1 dyplomową) oraz 16 prac w kategorii pamiętniki, wspomnienia, relacje i opracowania. Celem konkursów jest zainteresowanie historyków, pasjonatów historii, kronikarzy OSP, studentów i młodych pracowników nauki badaniami dziejów Związku OSP RP, dziejów ochrony przeciwpożarowej we wszystkich jej dziedzinach oraz szerokiego ruchu społecznego skupionego wokół Ochotniczych Straży Pożarnych. Służyć to powinno zapełnieniu luki w opisaniu dziejów polskiego pożarnictwa, umożliwić młodym historykom publikowanie swoich opracowań, zaś działaczom OSP jest pomocą w opracowaniu rodowodów własnych jednostek.

Spotkanie otworzył i prowadził wiceprzewodniczący Komisji ds. działalności naukowej, kulturalno-społecznej, dokumentacyjnej i historycznej przy ZG ZOSP RP dr Marian Zalewski. Nagrody laureatom i wyróżnionym wręczali: dyrektor Zarządu Wykonawczego ZOSP RP Anna Wesołowska, członek Prezydium ZG ZOSP RP Mirosław Pawlak, wicedyrektor Muzeum dr hab. Jerzy Mazurek oraz mgr Anna Przybylska. Każdy z uczestników Konkursu otrzymał: dyplom z podziękowaniem od prezesa ZG ZOSP RP Waldemara Pawlaka, upominki rzeczowe oraz publikacje Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego i Związku OSP RP w tym Analizy strategiczne Florian 2050 tom 6 i 7.

Podsumowując Konkurs na prace popularnonaukowe i badawcze dotyczące historii pożarnictwa wręczono 2 nagrody i 2 wyróżnienia: I nagroda – Mirosław Płonka, Serce buduje, gdy miłuje. Dzieje Ochotniczej Straży Pożarnej w Stryszowie, Kraków 2024; III nagroda – Piotr Szczurek, Wojewódzki Zakład Urządzeń Pożarniczych Związku Ochotniczych Straży Pożarnych w Lublinie 1958-1975, Zamość 2024; Wyróżnienia – Kamil Korona, Analiza działań OSP Korczyna w latach 2010-2020, Rzeszów 2021 (praca dyplomowa), – Agata Makowska, Straż Pożarna w systemie ochrony bezpieczeństwa publicznego na przykładzie Ochotniczej Straży Pożarnej w Gminie Zalewo, Elbląg 2024 (praca magisterska). Podsumowując Konkurs na pamiętniki, wspomnienia, relacje i opracowania „Z dziejów OSP” wręczono 7 nagród i 3 wyróżnienia: – I nagroda ex aequo – Adam Wojciech Haładus, Na chwałę Świętemu Florianowi, Malczyce 2023; – Mariola Pilch, 110 lat Ochotniczej Straży Pożarnej w Siedlcu 1912-2022, Siedlec 2022 II nagroda ex aequo – Marek Długosz, Zbigniew Kierkowski, Jedna historia wielu pokoleń. Historia Zarządu Oddziału Powiatowego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP w Pińczowie w latach 1999-2022, Pawłowice 2023; – Jerzy Brzozowski, Zarys dziejów OSP i Związku OSP powiatu chełmskiego 1893-2020, Chełm 2024 III nagroda ex aequo – Tadeusz Olszewski, Marek Stochel, Z dziejów Ochotniczej Straży Pożarnej w Leszczynie 1942-2022, Leszczyna 2024; – Zbigniew Jakubik, Ochotnicza Straż Pożarna w Korczynie 1883-2018, Korczyna 2018; – Grzegorz Kulesza, Historia i dzień dzisiejszy Ochotniczej Straży Pożarnej w Kuczynie, Kuczyn 2024. Wyróżnienia: Emilia Leszczyńska-Żuławnik, Ochotnicza Straż Pożarna w Nowym Mieście 1905-2024. Krótki zarys historyczny, Nowe Miasto 2024; Tadeusz Śliwa, Historia Ochotniczej Straży Pożarnej Oddział Ratownictwa Wodnego w Opolu w latach 1969-2008, Opole 2023; Waldemar Bałda, Między Połoninami. 40 lat Ochotniczej Straży Pożarnej w Ustrzykach Górnych, Zamość Ustrzyki Górne 2023; Dawid Miszkiewicz, 120 lat Ochotniczej Straży Pożarnej w Piasecznie 1903-2023, Piaseczno 2023.

Każdy z laureatów i osób wyróżnionych wypowiadał się na temat swej pracy i aktywności w ruchu strażackim. Mariola Pilch po odebraniu I nagrody powiedziała min.: Jestem z gminy Bochnia, miejscowości Siedlec. Idea napisania książki związana była z jednej strony ze 110 rocznicą powstania jednostki (1912 r.) a z drugiej to oddanie hołdu memu dziadkowi, który był komendantem OSP. Ważną przyczyną było także likwidowanie archiwum w Bochni. Postanowiłam „dokopać się” do istniejących dokumentów. Udało się. Jestem nauczycielem od 30 lat i członkiem OSP. Ten konkurs to cenna inicjatywa, którą trzeba podtrzymywać i rozwijać. Historia powinna nas łączyć. Adam Wojciech Haładus powiedział: – Reprezentuję gminę Malczyce, w której należałem do 4 jednostek OSP. Od dziecka interesowałem się historią. Zbierałem dokumenty i zapisywałem rozmowy z wieloma strażakami. Stworzyłem dwie izby muzealne na terenie gminy. To jest kolejna 12 publikacja mojego autorstwa o naszym Związku. Teraz skupię się na pisaniu biogramów.

Kapituła Konkursowa przyznała także wyróżnienia specjalne za całokształt twórczości oraz za pracę w komisjach historycznych Związku OSP RP: profesorowi Stanisławowi Tadeuszowi Olejnikowi, dr Władysławowi Marii Świeczkowskiemu, płk. w st. rez. Stanisławowi Mikulakowi – wyrażając podziękowanie za wieloletnie pielęgnowanie i dokumentowanie strażackiej tradycji, narodowej kultury i tożsamości. Dr Marian Zalewski zaprezentował sylwetki wyróżnionych.

Prof. dr hab Stanisław Tadeusz Olejnik to uznany historyk, regionalista, wieloletni dyrektor Muzeum Regionalnego w Wieluniu, członek Rady Towarzystw Naukowych Polskiej Akademii Nauk, autor ponad 50 zwartych publikacji, w tym: Leksykon miasta Wielunia; Towarzystwa ochotniczych straży ogniowych w Królestwie Polskim; 150 lat Kaliskiej Ochotniczej Straży Pożarnej 1864-2014; Związek Ochotniczych Straży Pożarnych w województwie sieradzkim w latach 1975-1996 oraz monografii poświęconych OSP w: Wieluniu, Złoczewie, Warcie, Praszce, Zduńskiej Woli, Szadku, Opocznie, Nałęczowie. Współautor wielu monografii w tym albumu Bogu na chwałę ludziom na pożytek wydanego na 125 lat czasopisma Strażak w 2007 r. oraz albumu W jedności siła wydanego w 100 lecie odrodzenia niepodległości Polski w 2018 r. Przewodniczący Rady Naukowej Słownika biograficznego polskich strażaków. Honorowy przewodniczący Komisji ds. Działalności naukowej, kulturalno-społecznej, dokumentacyjnej i historycznej przy ZG ZOSP RP. Dr nauk humanistycznych Władysław Maria Świeczkowski jest autorem dysertacji Ochotnicze Straże Pożarne w l. 1944-1959. Działacz Związku OSP w Olsztynie od 1968 r., w tym między innymi wieloletni przewodniczący Komisji Historycznej Oddziału Wojewódzkiego. Kurator pierwszej w Polsce strażackiej ekspozycji muzealnej w Lidzbarku Welskim, obejmującej w pierwotnym kształcie dzieje pożarnictwa od jego narodzin w połowie XIX w. Z jego inicjatywy ZOW ZOSP RP w Olsztynie podjął uchwałę o utworzeniu Centrum Informacji Archiwalnej, które pod jego kierunkiem udziela niezbędnej merytorycznej pomocy wszystkim zajmującym się tematyką dotyczącą OSP. Pod jego redakcją ukazało się szereg publikacji poświęconych ruchowi strażackiemu w tym monografia Ochotnicza służba strażacka w powiecie olsztyńskim (1945-2015) historia, tradycja, organizacja wydana w Olsztynie w 2017 r. Jest aktualnie przewodniczącym Komisji Historycznej ZOW ZOSP RP woj. warmińsko-mazurskiego, członkiem Komisji ds. Działalności naukowej, kulturalno-społecznej, dokumentacyjnej i historycznej przy ZG ZOSP RP, autorem biogramów do Słownika biograficznego polskich strażaków oraz licznych artykułów drukowanych między innymi na łamach miesięcznika Strażak oraz w periodyku Analizy strategiczne Florian 2050.

Płk poż. w st. spocz. Stanisław Mikulak w 1956 r. ukończył Oficerskie Technikum Pożarnicze we Wrocławiu, uzyskując stopień oficerski aspiranta pożarnictwa i rozpoczął zawodową służbę pożarniczą na stanowisku zastępcy komendanta powiatowego straży pożarnych w Szczytnie. W latach 1958-1978 pełnił funkcję zastępcy komendanta miejskiego straży pożarnej w Olsztynie i kierownika Służby Operacyjnej w Komendzie Wojewódzkiej Straży Pożarnych w Olsztynie. W latach 1978-1985 był komendantem wojewódzkim straży pożarnych w Bydgoszczy, a następnie – do roku 1991 – komendantem wojewódzkim w Olsztynie. Wieloletni członek Zarządu Oddziału Wojewódzkiego ZOSP RP Woj. Warmińsko-Mazurskiego i władz Związku OSP RP. Członek OSP w Nowych Kiejkutach. Zaangażowany w społecznej działalności w Związku Emerytów i Rencistów Pożarnictwa RP oraz w Stowarzyszeniu Polskich Dzieci Wojny. Wielokrotnie odznaczany za swoją działalność, m.in. Komandorskim, Oficerskim i Kawalerskim Krzyżem Odrodzenia Polski, Złotym Znakiem Związku OSP RP, Medalem Honorowym im. Józefa Tuliszkowskiego i Medalem Honorowym im. Bolesława Chomicza. Jest honorowym członkiem ZG ZOSP RP. Autor licznych artykułów w tym na łamach miesięcznika Strażak oraz Analiz strategicznych Florian 2050. W tomie 5 Analiz strategicznych są zamieszczone jego wspomnienia Moja strażacka służba.

W trakcie spotkania redaktor prowadząca miesięcznika Strażak Iwona Legędź poinformowała o czasopiśmie i zaapelowała o jego stałą prenumeratę. W imieniu Kapituły Konkursu wypowiedziała się mgr Anna Przybylska, która zaapelowała o szerzenie inicjatywy pisania pamiętników. W przerwie spotkania dr Agnieszka Zięba-Dąbrowska pracownik Muzeum oprowadziła uczestników po Muzeum prezentując obiekty i wystawy.

W podsumowaniu uroczystego spotkania strażackich historyków Anna Wesołowska dyrektor Zarządu Wykonawczego Związku OSP RP powiedziała: – Jestem wzruszona i pod ogromnym wrażeniem patrząc na to co Państwo tworzycie. Tworzycie nowe karty historii. To jest piękne. Pokazujecie swą pasję i zaangażowanie. Dowodzicie jak potrzebna jest działalność strażaków, OSP i Związku. Państwo jesteście ważni i potrzebni dla naszego strażackiego ruchu. Pokazujecie to co było kiedyś, to co często jest zapomniane. Myślę, że warto o tym pamiętać, kontynuować swą aktywność. Nie zaprzestańcie tego. Liczę, że zobaczymy się za rok a prac będzie jeszcze więcej. Gratuluję serdecznie i czekam na kolejne piękne prace. Mirosław Pawlak – członek Prezydium ZG ZOSP RP – zaakcentował: – Jestem zbudowany waszą działalnością ochotniczą. Nie macie profitów. Ale macie ogromną satysfakcję z tego, że dokumentujecie pracę waszych jednostek, zarządów a nawet waszych rodzin. Jesteśmy w Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego które powiązane jest z ruchem strażackim. Dziękuję za wasze osiągnięcia. Trwajcie wszyscy w tym co robicie. Dokumentujcie aby nasi następcy mieli obraz naszej działalności w myśl strażackiego zawołania Bogu na chwałę ludziom na ratunek. Życzę wszystkiego dobrego i z okazji Świąt Bożego Narodzenia i Nowego Roku w imieniu Prezydium ZG ZOSP RP i prezesa Waldemara Pawlaka.

Tradycyjnie prace konkursowe wzbogacą zbiory biblioteki Zarządu Głównego Związku OSP RP, która mieści się w budynku OSP Wesoła pod adresem ul. 1 Praskiego Pułku WP 31, 05-075 Warszawa-Wesoła. Osoby zainteresowane zachęcamy do korzystania z zasobów w czytelni. Informacji nt. zasobów udzieli Jadwiga Marcinkiewicz tel. 505 955 049

Marian Zalewski