Nowa ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej (OL i OC) nadała Związkowi Ochotniczych Straży Pożarnych RP (ZOSP RP) oraz jednostkom OSP status podmiotów OL. Wraz z tym nałożono na nie nowe zadania – prowadzenie działań w czasie klęsk żywiołowych i zagrożeń wojennych, tworzenie zasobów dla ludności, szkolenie kadr i przygotowanie mieszkańców do reagowania w sytuacjach kryzysowych.
Zespół ds. działalności ratowniczej i humanitarnej ZG ZOSP RP, po przeprowadzonej analizie, rekomenduje szereg działań mających wzmocnić pozycję OSP i ZOSP RP w nowym systemie bezpieczeństwa państwa.
- Udział ZOSP RP i OSP w systemie ochrony ludności
ZOSP RP jest największym podmiotem OL spośród 39 wymienionych w ustawie. Posiada największe doświadczenie terenowe, zaplecze sprzętowe oraz rozpoznanie lokalnych zagrożeń.
Zespół rekomenduje:
- Utworzenie programu „OSP liderem szkolenia mieszkańców w zakresie OL i OC”, obejmującego szkolenie kadr OSP, ludności oraz innych podmiotów OL.
- Włączenie ekspertów ZOSP RP w proces tworzenia Strategii rozwoju jednostek ochrony przeciwpożarowej i planów zarządzania kryzysowego na wszystkich poziomach administracji.
- Uregulowanie udziału ZOSP RP w Zespołach Zarządzania Kryzysowego oraz w ustawie o zarządzaniu kryzysowym.
- Wprowadzenie przepisów uznających udział OSP w działaniach humanitarnych i pomocowych jako równorzędny z ratowniczym, z zapewnieniem finansowania i ochrony prawnej.
- Stworzenie systemu inwentaryzacji kwalifikacji członków OSP, w tym przygotowania do przydziałów w korpusie obrony cywilnej.
- Umożliwienie udziału w działaniach pomocowych członkom OSP spoza JOT, w tym seniorom powyżej 65 lat i działaczom OSP.
- Doposażenie OSP i budowa zasobów ochrony ludności
Zespół wskazuje na potrzebę programu modernizacyjnego OSP w kontekście nowych zadań.
Proponuje:
- Wspólnie z PSP przeprowadzić analizę potrzeb sprzętowych pod kątem zagrożeń lokalnych i opracować standardy wyposażenia.
- Budować zasoby ochrony ludności, obejmujące m.in. zapasy energii, paliw, wody, żywności, odzieży, środków sanitarnych i leków oraz odpowiednie obiekty magazynowe.
- W oparciu o analizy zagrożeń inspirować jednostki samorządowe i budżetowe do wspierania doposażenia OSP w sprzęt niezbędny do reagowania na katastrofy naturalne, awarie techniczne i inne zagrożenia.
Celem tych działań ma być zwiększenie potencjału ratowniczego i funkcjonalności OSP, co powinno znaleźć odzwierciedlenie w Strategii rozwoju jednostek ochrony przeciwpożarowej.
- Rozwój ratownictwa specjalistycznego i nowych specjalności OSP
Zespół postuluje rozszerzenie dotychczasowych profili OSP o nowe specjalizacje związane z ochroną ludności i pomocą humanitarną.
Propozycje obejmują:
- Tworzenie OSP specjalizujących się w logistyce, ewakuacji, pierwszej pomocy, działaniach humanitarnych, dronach, czy tworzeniu centrów przetrwania.
- Wystąpienie do Komendanta Głównego PSP o uregulowanie zasad udziału specjalistycznych grup OSP (np. nurkowych, poszukiwawczo-ratowniczych, dronowych) w działaniach ratowniczych.
- Opracowanie zasad funkcjonowania grup pomocowych i humanitarnych OSP, określenie minimalnych wymagań, kompetencji i struktur dowodzenia – szczególnie w sytuacjach, gdy nie uczestniczy PSP.
- Możliwość tworzenia modułów ratowniczo-pomocowych łączących jednostki z jednej gminy lub powiatu, które działałyby po zakończeniu akcji ratowniczej, wspierając pomoc humanitarną.
- Centra przetrwania i komunikacji
Zespół proponuje utworzenie na bazie remiz OSP centrów przetrwania i komunikacji, które pełniłyby funkcje zaplecza logistycznego, schronienia i miejsca czasowego pobytu ludności.
W tym celu:
- Należy opracować założenia i standardy dla takich centrów oraz powołać zespół ds. ich utworzenia.
- Znowelizować ramowe wytyczne do projektowania strażnic OSP, uwzględniając zapasowe źródła energii, magazyny zasobów, systemy komunikacji i odnawialne źródła energii.
- Dostosować istniejące obiekty oraz w nowo budowanych przyjąć zasadę, że każda remiza ma pełnić rolę centrum przetrwania i komunikacji.
- Współpraca z samorządami i innymi instytucjami
Na poziomie gminy kluczową rolę w systemie OL i OC powinien pełnić komendant gminny ZOSP RP jako naturalny partner wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.
Zespół rekomenduje:
- Uregulowanie statusu komendanta gminnego ZOSP RP pod względem organizacyjnym i finansowym.
- Zapewnienie odpowiedniego przeszkolenia i włączenie tych osób do korpusu obrony cywilnej.
- Wzmocnienie roli OSP w działaniach ewakuacyjnych i ostrzegawczych.
- Zawarcie porozumienia z Lasami Państwowymi w sprawie udostępniania podręcznego sprzętu do gaszenia pożarów terenów otwartych.
- Kierunki zmian strategicznych
Wnioskiem końcowym Zespołu jest konieczność wprowadzenia zmian w dokumencie „Strategia Florian 2050” oraz w odpowiednich przepisach ustawowych.
Nowelizacja powinna jasno określać, że jednostki OSP obok zadań ratowniczych realizują także działania humanitarne i pomocowe, co wynika z zapisów ustawy o OL i OC.
Podsumowanie:
Zespół ds. działalności ratowniczej i humanitarnej wskazuje, że wdrożenie nowych przepisów to nie tylko wyzwanie organizacyjne, ale również szansa na nową epokę w działalności OSP – obejmującą szerszy zakres ochrony ludności, rozwój specjalizacji, wzmocnienie współpracy z samorządami oraz unowocześnienie infrastruktury i zaplecza sprzętowego. Realizacja tych założeń umocni pozycję ZOSP RP jako kluczowego partnera państwa w systemie bezpieczeństwa narodowego.
