Informacja o zmianach między rządowym projektem ustawy o ochotniczych strażach pożarnych (druk nr 1765) a uchwaloną 2 grudnia 2021 r. ustawą o ochotniczych strażach pożarnych przekazaną do Senatu zgodnie z art. 52 regulaminu Sejmu.

Informacja dotyczy zmian wprowadzonych w trakcie procesu legislacyjnego w Sejmie w projekcie wniesionym przez Radę Ministrów, głównie w zakresie związanym z krytykowanymi przez Związek Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej zapisami pierwotnego projektu.

W projekcie ustawy wprowadzono kilkadziesiąt poprawek, w tym zdecydowana część miała charakter redakcyjny i była następstwem propozycji jakie przedstawiło Biuro Legislacyjne Sejmu.

I. Najistotniejsze poprawki merytoryczne

  1. W art. 3 pkt 1 usunięto zapisy, że OSP prowadzi działania ratownicze wyłącznie w przypadku, gdy są one organizowane i prowadzone przez Państwową Straż Pożarną (PSP). Umożliwi to podejmowanie takich działań przez OSP z własnej inicjatywy oraz w wyniku działań podejmowanych przez inne podmioty, w tym głównie władze gmin.
  2. W art. 7 ust. 1 wprowadzono zapis, że obowiązek gminy w zakresie zawierania umów z OSP w sprawie prowadzenia działań dotyczy wszystkich OSP z terenu gminy. Poprzedni zapis potencjalnie dawał możliwość pomijania niektórych OSP w tym procesie, co skutkowałoby „wyrzuceniem” OSP poza zakres działania ustawy.
  3. W art. 13 i 14 usunięto ograniczenia, które wprowadził Rząd, iż strażakowi OSP, który poniósł szkodę w czasie działań ratowniczych lub szkoleniu bądź w jego wyniku był niezdolny do pracy, prawo do świadczeń odszkodowawczych i rekompensaty pieniężnej za utratę zdrowia przysługiwało wyłącznie do sytuacji, gdy dysponowany jest przez Państwową Straż Pożarną do działań ratowniczych lub akcji ratowniczych. Był to regres w stosunku do uregulowania art. 26 i art. 26a ustawy o ochronie przeciwpożarowej. Obecnie strażacy OSP odzyskają uprawnienia w zakresie świadczeń związanych z udziałem w szkoleniu i ćwiczeniach oraz innych działaniach, gdzie dysponentem nie będzie PSP
  4. W art. 15 usunięto ograniczenia, które wprowadził Rząd, iż strażakowi OSP przysługuje prawo do ekwiwalentu wyłącznie do sytuacji, gdy dysponowany jest przez Państwową Straż Pożarną do działań ratowniczych lub akcji ratowniczych. Był to regres w stosunku do uregulowania art. 28 ustawy o ochronie przeciwpożarowej. Obecnie strażacy OSP odzyskają uprawnienia do ekwiwalentu w zakresie związanym z udziałem w szkoleniu i ćwiczeniach oraz innych działaniach, gdzie dysponentem nie będzie PSP.
  5. W art. 24 usunięto ograniczenia, które wprowadził Rząd, w sprawie ochrony prawnokarnej strażaków OSP w stosunku do obecnie istniejącej i wynikającej z art. 27 ustawy o ochronie przeciwpożarowej. Zgodnie z propozycją rządową obejmowała ona wyłącznie sytuacje, w których strażacy OSP zostaną zadysponowani do działań przez Państwową Straż Pożarną.
    Obecnie ochroną prawną, taką jak funkcjonariuszy publicznych, objęci będą wszyscy strażacy OSP biorący udział w działaniach związanych z ochroną przeciwpożarową.
  6. W art. 27 dodano osoby, którym przysługuje świadczenie ratownicze (dodatek do emerytury), do grona osób uprawnionych do uzyskania dodatkowych świadczeń (np. zniżek na przejazdy pojazdami komunikacji publicznej). Nadto przyznano prawo ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, by w uzasadnionych przypadkach mógł przyznać dodatkowe świadczenie.
  7. W art. 39 (pierwotnie w projekcie oznaczonym jako art. 38) usunięto propozycję zmiany w art. 1 ust. 2 w ustawie z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej przez dodanie zapisu pkt 10, który rozszerzał zakres działań Państwowej Straży Pożarnej o realizację zadań na potrzeby obrony państwa, ochrony ludności i obrony cywilnej. W konsekwencji prowadziło to do możliwości angażowania OSP przez PSP w działania w zakresie obrony państwa. Podważało się w ten sposób charakter ochotniczego strażactwa, którego posłannictwem jest ratowanie życia i mienia ludzkiego. Zapisy wpisywały dobrowolne stowarzyszenia w strukturę obrony państwa. Stąd tylko krok do stworzenia z OSP jednostek zmilitaryzowanych. Takie przyporządkowanie, w świetle uregu-lowań prawa wojny, pozwalać mogło, w okresie wojny, traktować przez drugie państwo prowadzące wojnę jednostek OSP na równi z jednostkami wojskowymi Państwa Polskiego, z wszelkimi tego konsekwencjami,

Wszystkie powyżej opisane zmiany należy traktować jako idące w kie-runku uwzględnienia słusznych postulatów kierowanych pod adresem projektu ustawy przez strażaków, a wyrażonych w stanowisku Zarządu Głównego ZOSP RP. Szczególnie wycofano się ze zmian, które pogarszały sytuację prawną strażaków OSP w porównaniu do rozwiązań prawnych wynikających z ustawy o ochronie przeciwpożarowej.
Pozostałe zmiany nie miały istotnego znaczenia z punktu widzenia interesów OSP.

Pozostawione groźne zapisy z punktu widzenia OSP.

  1. W art. 7 projektu ustawy wprowadzany zostaje obowiązek dla gminy zawarcia umowy z OSP zawierającej postanowienia dotyczące podejmowanych działań przez OSP. Przepis nie określa zakresu takiej umowy, co będzie powodować wiele problemów interpretacyjnych i sporów co do treści takiej umowy. Obecnie istniejące regulacje takiego obowiązku nie przewidują, a współpraca między gminami a OSP nie nastręcza problemów.
  2. Art. 36 ogranicza swobodę dysponowania przez OSP swoim majątkiem w przypadku likwidacji stowarzyszenia. Jest to naruszenie konstytucyjnej zasady ochrony własności (art. 64 Konstytucji RP).